iRail app (© ; licentie: )
iRail is de iPhone-applicatie die twee jaar geleden werd gelanceerd door een student-treinreiziger met de nodige programmeerkennis, die zelf realtime treinuren wilde kunnen raadplegen. Hij heeft de app dan bij iPhone open gezet, gratis voor gebruikers, geen inkomsten, geen winstbejag, en hij heeft het aan de NMBS laten weten. Niks aan de hand, tot de dag dat de NMBS zelf zijn iPhone-app wil lanceren en dat het overheidsbedrijf een advokaat een zeer bedreigende brief laat sturen naar de jonge kerel, die meteen zijn app terugtrekt, want welke student kan zich een proces op dat niveau veroorloven? In dit geval zeker niet van de opbrengst van de app. Uiteindelijk heeft hij de app opnieuw online gezet, na advies van zijn, naar we aannemen pro deo, advokaat, die in een brief nu de NMBS zelf in gebreke stelt.
In het andere geval heeft iemand een website geopend om treinreizigers het indienen van klachten bij vertragingen of afgeschafte treinen te vergemakkelijken. Mag niet van de NMBS, en wat mag er niet: op je website een link zetten naar een onderliggende pagina. Alleen linken naar de home page mag, zegt de treinmaatschappij.
Waarom is de NMBS juridisch fout?
In geval één omdat er géén copyright rust op de gegevens die in de app worden gebruikt. Databases zijn beschermd als ze samengesteld zijn als hoofdproduct. De database van artikels van 6minutes is door copyright beschermd. De uurtabellen van de treinen horen bij het uitbaten van een spoorwegdienst, noodzakelijke informatie als nevenproduct van die uitbating. De uurtabellen zijn er om het treinverkeer doorzichtig te maken, de treinen rijden niet om tabellen te kunnen opstellen. Op EU-vlak en in verschillende landen is er genoeg wetgeving en jurisprudentie om een beetje advokaat de NMBS voor de rechtbank beschaamd te doen afdruipen, nog voor de rechter hoeft te beslissen.
In het tweede geval is de NMBS fout, omdat er absoluut geen enkel recht bestaat dat kan verhinderen dat je van buiten de site linkt naar een openbare pagina die onder de homepage ligt. En wie het in zijn “gebruiksvoorwaarden van de website” zet, heeft daarom nog geen extra copyright gecreëerd.
Waarom is de NMBS moreel fout?
De NMBS is vooralsnog een openbare dienst, die vooralsnog ten dele met belastinggeld wordt gerund. Betere verspreiding van informatie doet de spoorwegen deugd, reizigers met initiatief maken de spoorwegen beter (ook als ze klagen!). Door die initiatieven te fnuiken irriteert de NMBS tienduizenden reizigers, en misschien nog erger: tienduizenden niet-reizigers.
Bovendien is het fnuiken in beide gevallen niet zonder eigenbelang (terwijl de openbare dienst een dienst is aan de bevolking, of zou moeten zijn). iRail werd gevraagd op te krassen, toen de NMBS zelf op de iPhone wilde schitteren. En in het geval van treinvertragingen.com gaat het over het moeilijk maken dat gedupeerden komen klagen, ook als ze daartoe door o.m. het beheerscontract tussen de overheid en de NMBS daar eigenlijk worden toe aangemoedigd.
Waarom is wat de NMBS doet in het internet een regelrechte schande?
Eén: in het internet is de gebruiker aan zet. Mensen gaan naar een website omdat ze een taak zo snel mogelijk tot een goed einde willen brengen. Sterke organisaties maken hun website volledig klantgericht. Uitmuntende websites laten alle informatie waarvan de organisatie beter wordt, door zoveel mogelijk sites en applicaties gebruiken. Misschien wat minder trafiek naar de website, maar véél tevredener klanten.
Twee: dieplinken is de kern van het internet. Daar zijn rond 1990 de hyperlinks voor uitgevonden door Robert Caillau en Tim Berners-Lee aan het CERN in Genève. Wie linken verhindert, is dom. Wie linken contractueel verbiedt, is het internet niet waard.
Dit zou de NMBS moeten doen:
- iRail laten bestaan, ervan leren voor haar eigen app, en nieuwe apps aanmoedigen door code vrij te geven en een prijs uit te reiken aan de beste
- de poorten openzetten voor klagers, en zorgen dat geen klachten nodig zijn
- het internet nemen voor wat het is: een informatiekanaal waar mensen met een heel praktisch doel en een concrete taak naartoe komen. En maken dat die taak zo efficiënt mogelijk kan worden uitgevoerd. Als een buitenstaander daarbij wil helpen: hoera!
Meer moet dat niet zijn.
Toon Lowette is mede-oprichter van 6minutes. Hij is voormalig Knack-journalist en sinds 1982 actief in elektronisch uitgeven, eerst bij krantengroep De Standaard, daarna als onafhankelijk consultant. In 1999 lag hij mee aan de basis van de e-mailnieuwsbrievenuitgeverij 6minutes.
