Nieuw elektronisch stemsysteem kan zondag voor problemen zorgen

7
51
Het nieuwe systeem van elektronisch stemmen dat we zondag bij de gemeenteraadsverkiezingen gaan gebruiken, toont geen respect voor de kiezer. Het is een typisch uitvloeisel van organisatiegericht denken en van waarschijnlijk compromisbeslissing by committee. Het zal leiden tot democratische vervreemding. Het klinkt wijds en sinister, maar ik vrees dat het zo zal zijn.

De nieuwe stemcomputers zien er blits uit en gisterenavond kon ik er eentje testen – zondag vervul ik (met veel zin, overigens) het stukje democratische burgertaak dat voorzitter van een stembureau heet.

Maar er is een probleem dat we niet mogen onderschatten. De kiesverrichting is een stuk ingewikkelder geworden tegenover het vorige systeem. Daar duidde je met de styluspen de kandidaten aan en je ging met de magneetkaart naar de elektronische urne, waar je de kaart instopte. In feite zeer vergelijkbaar met wat je daarvoor met potlood en papier deed.

De stemcomputer - oog in oog met een toch wel vreemd apparaat

De stemcomputer – oog in oog met een toch wel vreemd apparaat (© ; licentie: )

Bij het nieuwe systeem stop je ook een kaart (chipkaart) in de stemcomputer en druk je met de vingers op het touch screen (dat werkt correct). Na bevestiging van je keuze wordt er een strook papier met code en je keuze afgedrukt. Dat papier neem je met de chipkaart mee naar de urne. De code op het papiertje wordt ingescand en de bijzitter stopt het papier in de urne; de kaart gaat naar de tafel en wordt klaargemaakt voor een volgende kiezer.

Enkele handelingen kloppen niet met de toptaak van de kiezer op dat moment:

  • de kiezer stopt zijn stem niet in een urne (wereldwijd symbool van stemmen)
  • het inscannen van de code is een bijkomende stap die tot verwarring leidt (heb ik mijn stem nu uitgebracht of nog niet?)
  • onzekerheid over het geheim van de stemming: de persoonlijke geheime keuze staat op het papiertje (het is zeer moeilijk om mee te kijken, zeker als het correct gevouwen is zoals op de instructies – maar dat is al een als) en bij het inscannen verschijnt er op het scherm van de voorzitterscomputer een signaal dat de scan gelukt is. De kiezer ziet niet wat de voorzitter ziet. De voorzitter ziet zijn stem niet (het geheim is gegarandeerd), maar de kiezer weet dat niet.

Waarom die bijkomende stap van het scannen in de procedure is gebracht, is mij een totaal raadsel. Wat zijn immers de toptaken in een stembureau:

  • vlot en ondubbelzinnig uitvoeren van de kiesverrichting
  • geheim van de stemming en de zekerheid dat de stem geheim is genoteerd
  • en in derde instantie: als ik mij heb vergist, kan ik dan nog corrigeren.

Geen van de drie is bij dit systeem gerespecteerd vanuit het oogpunt van de klant – de kiezer. Het is een al te typisch geval van verkeerde usability geworden. Lees de 12 stappen of kijk naar het filmpje. En toch, het systeem is uitgewerkt door samenwerking van ongeveer alle Belgische universiteiten. Het zou dus het ideale systeem moeten zijn. Tenzij het een samenraapsel geworden is van compromissen, een slecht voorbeeld van project management by committee.

Het is me duidelijk geworden dat het systeem zeker ideaal is vanuit de overheid bekeken. Het geheim van de stemming is voldaan, en de procedures verzekeren dat de kiesverrichtingen reglementair correct zullen verlopen. De Raad van Europa zal tevreden zijn, er zullen geen waarnemers of VN-blauwhelmen nodig zijn.

Ervaringen met stembureaus leren evenwel dat zeer veel mensen, tot een kiezer op drie, bij het vorige elektronisch stemmen assistentie nodig hadden. Geroutineerde bureauvoorzitters en -bijzitters weten ook dat er een groeiende groep mensen is met een aversie tegenover het systeem. Zowel inzake assistentie als aversie gaat het niet enkel over oudere mensen, maar ook over mensen die onzeker tot zeer achterdochtig zijn over het geheim van de stem.

Dat is verontrustend. Het is geweten dat het aantal blanco stemmen stijgt en dat minder kiezers opdagen ondanks de opkomstplicht. Dat ligt allicht meer aan het politieke klimaat dan aan de procedures, maar reden te meer dat de kiesverrichtingen zo eenvoudig en waterdicht zouden moeten zijn dat dàt tenminste geen excuus is om weg te blijven. Hier dreigt immers een vergroting van het democratisch deficit, zoals de politicologen dat noemen. Hier dreigt een groep mensen uitgesloten te raken van hun democratisch recht – in de eerste plaats mensen die niet of niet vlot vertrouwd zijn met computers. Veel te weinig wordt ingezien dat computersystemen een dwingende logica opleggen die zeer ver kan staan van het alledaagse gezond verstand of van alledaagse handelingen.

In dit geval dreigen de procedures veel te ver af te staan van het iconische gebruik van het stemformulier en de urne.

ICT-systemen moeten taakgericht zijn. Ze moeten de toptaken erkennen en ze efficiënt laten uitvoeren. Naar mijn gevoel wordt met deze stemcomputers elke regel van usability en klantgerichtheid overtreden.

We zullen zondag zien. Zoals ik zei, ik heb er zin in, omdat verkiezingen de hoogmis van de democratie zijn. Maar ik ben er niet helemaal gerust in. Ik zal achteraf graag nuanceringen aanbrengen of mijn ongelijk erkennen.
(Overigens: de procedures voor de voorzitter van het stembureau zijn ook behoorlijk ingewikkeld, zowel voor het opstarten van de systemen als bijhouden van gegevens en afsluiten van de kiesverrichtingen. De stembureaus gaan open om 8 uur. De voorzitter moet zondag om 6u30 op post zijn. Een half uur vroeger dan bij het vorige systeem. Computers maken alles sneller, mijn oor.)

Over Toon Lowette
De internetgebruiker is niet koning, hij is dictator. Online diensten zijn succesvol als ze zich ondubbelzinnig richten op de taak waarmee de bezoeker naar een site gaat. Sinds 1982 is Toon Lowette ondubbelzinnig bezig met nuttigheid en taakgerichtheid in online diensten, als consultant en als uitgever.

Volg de commentaren van Toon Lowette
Volg Toon Lowette op Twitter

Vorig artikelHP combineert ultradunne laptop en tablet
Volgend artikelPhilips Full HD LCD-scherm met Mobile HD Link-technologie

7 REACTIES

  1. Beste, er wordt hier dan wel geen enkel woord of zin gerept over ‘ toegankelijk ‘ stemmen voor de visuele gehandicapten die zonder begeleider of volmacht hun stem willen uitbrengen, dus op een zelfstandige manier. Hoe bekijkt men dit probleem ? Nooit iets vernomen ver Gelijke rechten,gelijke kansen soms ? En dit terwijl er in een paar anderen EU landen de visuele gehandicapten ( blinden/slechtzienden ) wel zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen.
    Betreurende groeten van slechtziende Gerry.

    • Zeer terechte reactie: voor een aantal mensen is zelfstandig de stem uitbrengen in dit systeem niet mogelijk. Het lijkt mij dat het mogelijk moet zijn in elke kiesplaats (zoals bij ons, in de sporthal met zijn 8 stembureaus) een stemhok met betere faciliteiten te voorzien. Ikzelf of een bijzitter zijn verschillende keren bijgesprongen voor praktische hulp tot zelfs het uitbrengen van de gewenste stem, voor allerlei lichamelijke beperkingen. Dat kan inderdaad beter. België en Vlaanderen zijn zeker geen voorlopers, jammer genoeg.

    • We moeten wel een verschil maken tussen de stemcomputers op zich, de opstelling ervan in de stembureaus en de toegankelijkheid van de stembureaus zelf. Ik heb zelf vele dagen in de bibliotheek van Oostende bij de stemcomputers gestaan die daar opgesteld waren om vooraf te oefenen. In die periode heb ik heel wat mensen met allerlei beperkingen gezien, gaande van in een rolstoel, met een rollator, op krukken tot een arm in het gips. Dat bleek allemaal geen problemen op te leveren. Alleen moest er wel voldoende manoeuvreerruimte voorhanden zijn voor de kiezer in de rolstoel want die moest zijdelings lang de stemcomputer kunnen rijden. Ik heb slechtzienden gezien die met een loep de juiste partij opzochten (op de oefencomputers waren dat muziekgenres maar dat doet er niet toe) en ook dat lukte telkens. Wel stelde ik vast dat de tekst die als controle op de stembiljetten afgedrukt werd veel te klein was, heel wat (meestal oudere) mensen konden die niet lezen. Dat kan beter, maar al bij al heb ik de indruk dat de nieuwe stemcomputers vrij gebruiksvriendelijk zijn vanuit het standpunt van personen met een lichamelijke beperking. Natuurlijk kan alles altijd nog beter. Ik heb alle respect voor deze mensen, maar ergens moeten we toch een lijn trekken: ondanks alle moderne snufjes zal Steven Hawking wel nooit in staat zijn zelfstandig te gaan stemmen, toch?

      • Beste allen, ik lees van Réne deze zin ‘ … toegankelijkheid van de stembureaus zelf. ‘ Hier dan een tip , surf eens naar http://www.entervzw.be/ , een beetje naar onder scrollen en naar rechts op het woord ‘ wenkenbladen ‘ klikken , vervolgens op de zin/link Stemlokalen (PDF 2,33 MB) klikken en jullie krijgen van A tot Z te zien en te lezen hoe men best een ‘ toegankelijk kiesbureau ‘ inricht en niet enkel de binnen kant van het gebouw maar ook het openbaar domein zou best ook voor ‘ iedereen ‘ toegankelijk te wezen.Tenslotte hebben alle burgemesters ten lande een omzendbrief ontvangen wat de kieswet regelgeving betreft van ‘ hoe richt ik een toegankelijk kiesbureau in ‘.Groeten van iemand die een grote passie heeft wat ‘ toegankelijkheid ‘ betreft niettegenstaande mijn dubbele handicap doch ik kan mij momentel nog troosten, er zijn erger dingen in onze levens loopbaan 😉

  2. Ja, er zijn twee mogelijkheden: ofwel corrigeer je je stem vooraleer het ticket wordt geprint. Ofwel ga je met je ticket naar de urne en zeg je aan de bijzitter dat je je vergist hebt en vraag je een nieuwe chipkaart. Een stem die ingescand is kan niet worden herroepen.

  3. Ik volg je redenering wel, maar met één puntje ben ik het niet eens. Je schrijft: “Wat zijn immers de toptaken in een stembureau: … en in derde instantie: als ik mij heb vergist, kan ik dan nog corrigeren. Geen van de drie is bij dit systeem gerespecteerd vanuit het oogpunt van de klant – de kiezer.
    Tijdens het uitbrengen van je stem, dus in het stemhokje, zie je duidelijk op welke partij en op welke kandida(a)t(en) je stemt. Je kan altijd opnieuw beginnen, de optie “keer terug naar het vorige scherm” is altijd voorhanden tot je “bevestig je stem” drukt. Op het einde van de rit wordt het stembiljet afgedrukt en daarop kan je nogmaals lezen op wie je gestemd hebt (als je goede ogen hebt tenminste – maar dat valt dan weer onder de rubriek “gebruiksvriendelijkheid”). Op dit moment is je stem nog altijd niet geteld – dat gebeurt pas bij het scannen. Dus, als je op het papiertje leest dat je je toch nog vergist hebt, kan je dat aan de voorzitter van het bureau melden. Dit zal dan het stembiljet vernietigen en je een nieuwe chipkaart geven. Tenminste, ik verwacht dat het zo zal lopen, ik heb de onderrichtingen voor de voorzitters niet gelezen. Als dat niet zou mogen is dat een procedurefout, geen systeemfout.

Laat een antwoord achter aan Toon Lowette Annuleer reactie

Schrijf je reactie!
Vul hier je naam in

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.